|
Аллоҳ Таоло яна деди:
أَلاَ تُقَاتِلُونَ قَوْماً نَّكَثُواْ أَيْمَانَهُمْ
«(Эй мўминлар), қасамларини бузган кимсалар билан жанг қилмайсизларми?!» [Тавба: 13]
Лекин шартнома бузилгани ҳақида уларга маълум қилиб қўйиш керак. Иккала тараф ҳам бундан баб-баробар хабардор бўлиши лозим. Аллоҳ Таоло деди:
فَانبِذْ إِلَيْهِمْ عَلَى سَوَاء
«… уларга (қилган аҳд-паймонларини) баб-баробар қилиб ташланг (яъни, ўрталарингиздаги аҳд-паймон тугаганини ҳар икки тараф ҳам билсин)» [Анфол 58]
Бу барча шартномалар борасида умумийдир. Яъни оятнинг маъноси сизлар ҳам, улар ҳам бундан баб-баробар хабардор бўлишингиз лозим демакдир. Шунинг учун маълум қилиб қўйиш ва бундан хабардор бўлишларидан олдин душманга қарши жанг қилиш ҳалол бўлмайди. Улар илгариги ҳимояланиш ҳолатларига қайтишлари учун уларга маълум қилиб қўйиш керак. Бу нарса хиёнатдан эҳтиёт бўлиш чораси бўлди. Буларнинг барчаси аҳдларига вафо қилмайдиганлар ҳақидадир. Аммо аҳдларига вафо қиладиган ва Исломий давлат билан тўғри муносабатда бўладиган кишиларга келсак, мусулмонлар ҳам улар билан тузган аҳдномаларига вафо қилишлари ва улар билан тўғри муносабатда бўлишлари лозим. Аллоҳ Таоло деди:
إِلاَّ الَّذِينَ عَاهَدتُّم مِّنَ الْمُشْرِكِينَ ثُمَّ لَمْ يَنقُصُوكُمْ شَيْئاً وَلَمْ يُظَاهِرُواْ عَلَيْكُمْ أَحَداً فَأَتِمُّواْ إِلَيْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَى مُدَّتِهِمْ
«Магар сизлар аҳд-паймон қилган мушрик кимсалар кейин (аҳдларидан) бирон нарсани бузмасалар ва сизларнинг зиёнингизга биров билан ҳамкорлик қилмасалар, у ҳолда уларнинг аҳдларини белгиланган муддатгача тўла-тўкис етказинглар!» [Тавба 4]
Бу оятнинг маъноси қуйидагича, мусулмонлар билан тузилган шартномадан бирон нарсани бузган кимсалар (юқорида ўтган иккинчи ҳолат каби) ёки мусулмонларнинг зиёнига биров билан ҳамкорлик қилган кимсаларга нисбатан (юқоридаги биринчи ҳолат каби) улар билан тузилган шартномани белгиланган муддатгача етказманглар. Аммо агар улар бундай қилишмаса улар билан тузилган шартномани белгиланган муддатнинг охиригача етказинглар. Бунда улар билан тузилган шартномани белгиланган муддатнинг охиригача етказиш мусулмонларга вожиб бўлади. Аллоҳ Таоло деди:
283-бет
Бетлар: 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434